Arnhem werkt in de Groene Metropoolregio samen aan maatschappelijke opgaven die om een regionale aanpak vragen

Inspanning

Jaarverslag 2023
In de eerste helft van het jaar zijn op alle vijf de opgaven in de regionale agenda 2023-2024 resultaten geboekt. De GMR zal zijn eigen jaarverslag begin april aan de gemeenteraden aanbieden. De kwartaalberichten van de GMR geven een goede indruk van wat is bereikt binnen de opgaven en speerpunten. In 2023 heeft de GMR samen met de regiogemeenten veel energie gestoken in het zogenaamde Regioarrangement. Dit komt tegemoet aan de afspraken die het Rijk met alle provincies wil maken over het inpassen van wonen, bereikbaarheid, energie, economie, landbouw en natuur in de fysieke leefomgeving. De GMR heeft als belangrijke basis de Verstedelijkingsstrategie gebruikt. In het regioarrangement staat ook het ‘bod’ voor het (Nationaal en Gelders) Programma Landelijk Gebied. Vanuit de opgave Verbonden regio is ook in 2023 in verbinding met het Rijk en de provincie verder gewerkt aan dossiers A12-corridor, doortrekking A50, het onderzoek spoorcorridor Utrecht-Arnhem-Duitse grens. Ook is samen met de provincie gewerkt aan het opstellen van een regionaal mobiliteitsprogramma (RMP). Dit wordt een integraal mobiliteitsverhaal, met het bestaande beleid en actualisering daarvan. Ook monitoring en evaluatie vormen een belangrijk onderdeel. In september 2023 is de stuurgroep duurzame logistiek namens de opgaven Circulair, Verbonden en Productief akkoord gegaan met het procesvoorstel om tot een ‘roadmap duurzame logistiek’ te komen. Hierin wordt afgesproken waar we als regio op inzetten en hoe we samen keuzes maken die gericht zijn op een toekomstbestendige economie én op kwaliteit van de leefomgeving in de regio. In de context van de opgave Productieve regio hebben de GMR, The Economic Board en de provincie in april het Human Capital Akkoord ondertekend. Door samenwerking willen ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden gaan helpen bij het arbeidsmarkt-vraagstuk, bijvoorbeeld de zorg voor voldoende mensen in de techniek, zorg en onderwijs. In december is vanuit de GMR de regionale economische monitor verschenen. Deze monitor presenteert de sociaaleconomische staat en ontwikkeling van de GMR. De monitor laat onder meer zien dat er in de economische ontwikkeling van de GMR een duidelijke kopgroep te herkennen is in de clusters Health, Medisch en Energie & milieutechnologie (EMT). Zij laten een relatief sterke groei van de werkgelegenheid zien en zijn oververtegenwoordigd in de regio vergeleken met Nederland als geheel. Vanuit de opgave circulaire regio is het Uitvoeringsprogramma RES 2024-2030 verschenen. In dit plan is beschreven wat de RES-organisatie gaat leveren en welke middelen hiermee gemoeid zijn. Dit wordt structureel verwerkt in de begroting van de GMR voor de jaren 2024 en verder. De GMR heeft in 2023 een coördinerende rol gekregen in de netcongestieproblematiek. Deze eerste stap betreft een inventarisatie van de problematiek, waarna mogelijke oplossingen worden verkend, in samenspraak met Liander en de provincie Gelderland. Ook is dit jaar het uitvoeringsprogramma circulair en conceptueel bouwen gepresenteerd, waarmee we de circulaire bouweconomie in onze regio een flinke boost willen geven. In het voorjaar van 2023 is vanuit het speerpunt toerisme binnen de opgave Ontspannen regio het vitaliteitsonderzoek opgeleverd. Belangrijkste conclusie is dat de toeristisch-recreatieve sector in de Groene Metropoolregio heel vitaal is. De aanbevelingen uit het onderzoek worden door de GMR en de provincie verder uitgewerkt. Ze zijn onder andere gericht op verduurzaming en verdeling van de ruimte. Begin 2023 heeft staatssecretaris cultuur Gunay Uslu tijdens een bezoek met vertegenwoordigers van de Cultuurregio 025 gesproken over de inzet op het gebied van cultuureducatie. In het najaar zijn subsidies aan ruim 20 projecten toegekend om innovatie van productie en presentatie in de sector te stimuleren. Op het gebied van versterking amateurkunst en professionalisering van de sector zijn stappen gezet. De gemeente Arnhem is penvoerder namens de regio voor de inzet van de (provinciale) middelen. De opgave Groene groeiregio: voor het Rijksprogramma ‘Een thuis voor iedereen’ is de GMR-koploperregio. Met het Rijk en andere koploperregio’s werkte de GMR in 2023 aan het formuleren van uitgangspunten van en het opzetten van een regionale woonzorgvisie. Het streven is deze visie zomer 2024 klaar te hebben. De visie gaat dan als basis dienen voor de lokale woonzorgvisies in de regio. Vanaf maart zijn gemeenten volop aan de slag om uitvoering te geven aan de Woondeal 2.0. Signalen zijn dat de bouw in zwaarder weer terecht komt en dat extra inspanningen nodig zijn om de doelen te halen. Hierover loopt het gesprek met de provincie, het Rijk en bouwbedrijven via de zogenaamde tempotafels waar overheid, marktpartijen en woningcorporaties samenwerken en kennis uitwisselen. Via de jaarlijkse monitor houden wij de vinger aan de pols. Nieuwe cijfers over 2023 zijn eind maart te verwachten. In juni 2023 is er geld vanuit Den Haag een bedrag toegekend om de leefomgeving in de regio te verbeteren. Hiermee kunnen er in de regio tot en met 2030 betaalbare woningen worden gebouwd en kunnen de gebieden klimaatadaptief worden ingericht. Arnhem ontvangt € 54,4 miljoen van het Rijk voor de ontwikkeling van Spoorzone Arnhem-Oost. Dit geld komt bovenop de € 72 miljoen euro die de gemeente al eerder ontving. Tot slot werd eind 2023 duidelijk dat onze regio voor 13 projecten met in totaal 804 woningen ongeveer € 7,4 miljoen subsidie uit de Start bouw impuls is toegekend.
Begroting 2023
Arnhem werkt in 2023 samen met de andere 17 gemeenten in de Groene Metropoolregio aan de hand van de regionale agenda 2023-2024 consistent door aan maatschappelijke opgaven in de regio, die om een gezamenlijke aanpak vragen. De regionale agenda geeft mede uitvoering aan de eigen Arnhemse ambities, onder meer: versnellen energietransitie, voldoende woningen, fietsbereikbaarheid, duurzame mobiliteit, het passend maken van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt (regionale arbeidsmarktagenda), een circulaire economie, stimuleren midden- en klein bedrijf, behoud van groene leefomgeving en erfgoed, toegankelijk en breder cultuuraanbod. De resultaten landen in onze stad, bij onze inwoners. De regionale agenda 2023-2024 is in juli 2022 door het Algemeen Bestuur van de regio vastgesteld, met vijf grote regionale opgaven als leidraad. De gemeenteraden van de 18 regiogemeenten is daarbij gevraagd te besluiten om op de opgaven in te tekenen. Arnhem koerst op intekenen op alle vijf de opgaven. Dit wordt aan de raad voorgelegd via een apart raadsvoorstel. In de opgave verbonden regio werkt Arnhem samen met de regiogemeenten aan betere en duurzame verbindingen en vervoersmogelijkheden in en rond de stad, bijvoorbeeld door het realiseren van een beter regionaal fietspadennetwerk, en ook aan goede en verbindingen voor spoor- en wegvervoer met de Randstad en Duitsland. In regioverband wordt gelobbyd en gewerkt aan goede afspraken met het Rijk hierover. De opgave verbonden regio zet voor het overgrote deel de koers voort die in 2019 is ingezet met het ambitiedocument ‘Duurzame mobiliteit en bereikbaarheid’. Hier ligt ook een verbinding met de regionale opgave groene groeiregio. Vanuit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) werkt het Rijk met Woondeals en Verstedelijkingsstrategieën. Ook binnen de groene groeiregio worden deze twee met elkaar verbonden. De woondeal richt zich op de versnelling van de woningbouw om zo de grote woningbehoefte in onze regio te verlichten. De Verstedelijkingsstrategie Arnhem Nijmegen Foodvalley (ANF) richt zich op een goede ruimtelijke inpassing van woon- en werklocaties tot 2040, bijbehorende infrastructuur en natuur en leefomgeving. Binnen de opgave productieve regio werkt Arnhem samen met de regiogemeenten, kennisinstellingen en bedrijfsleven aan meer banen en aan een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De opgave richt zich ook op het verbeteren en verduurzamen van de werklocaties en het stimuleren van het ondernemerschap in het MKB. De samenwerking moet er voor zorgen dat meer Arnhemmers kunnen doorstromen naar werk in of dicht bij de stad. Arnhem is sterk in energie en duurzaamheid. Veel innovaties komen hier vandaan en zorgen voor oplossingen voor vraagstukken rond de energietransitie en circulariteit en ook voor nieuwe bedrijvigheid en werk. De Economic Board levert hier een bijdrage aan door ondernemerschap en kennis bij elkaar te brengen. Met de opgave circulaire regio voeren we een deel van onze duurzaamheidsopgave gezamenlijk uit met de regiogemeenten, onder andere via de Regionale energiestrategie (RES). Het speerpunt circulaire bouw en infrastructuur draagt bij aan de Arnhemse ambities op het gebied van circulaire woningbouw, circulair aanbesteden en het ontwikkelen van een regionaal ecosysteem om dit te faciliteren. De opgave ontspannen regio herbergt onder andere de samenwerking op het gebied van duurzaam toerisme. Voor Arnhem zit hier de winst in betere afstemming met uitvoeringsorganisaties en de doorontwikkeling van het routesysteem in de regio. Het speerpunt groenblauw raamwerk draagt bij aan een belangrijke ambitie van de regio en van Arnhem, namelijk de (stedelijke) groei in goede balans te houden met een aantrekkelijke en prettige leefomgeving en een gezonde natuur. Voor het speerpunt cultuur en erfgoed vormt het transformatievoorstel cultuurregio 025 de (financiële) basis. Het speerpunt bruisende binnensteden en krachtige kernen is nog in ontwikkeling en zal zich onder meer richten op een sterk en complementair aanbod van voorzieningen in de binnensteden en kernen. De regionale agenda zorgt ervoor dat de regio een stevige partner is in de samenwerking met provincie, Rijk, Europa en anderen en een krachtiger lobby kan voeren. De provincie Gelderland trekt via de investeringsagenda samen op bij de realisering van de regionale agenda omdat deze mede uitvoering geeft aan de Gelderse ambities, zoals verwoord in de omgevingsvisie Gaaf Gelderland en andere documenten. De basiskosten (regiobureau) Groene Metropoolregio zijn opgenomen in dit begrotingsprogramma. De middelen die de uitvoering van de regionale agenda met zich meebrengt worden gepresenteerd in de betreffende begrotingsprogramma’s.

Jaarverslag 2023

In de eerste helft van het jaar zijn op alle vijf de opgaven in de regionale agenda 2023-2024 resultaten geboekt. De GMR zal zijn eigen jaarverslag begin april aan de gemeenteraden aanbieden. De kwartaalberichten van de GMR geven een goede indruk van wat is bereikt binnen de opgaven en speerpunten.

In 2023 heeft de GMR samen met de regiogemeenten veel energie gestoken in het zogenaamde Regioarrangement. Dit komt tegemoet aan de afspraken die het Rijk met alle provincies wil maken over het inpassen van wonen, bereikbaarheid, energie, economie, landbouw en natuur in de fysieke leefomgeving. De GMR heeft als belangrijke basis de Verstedelijkingsstrategie gebruikt. In het regioarrangement staat ook het ‘bod’ voor het (Nationaal en Gelders) Programma Landelijk Gebied.

Vanuit de opgave Verbonden regio is ook in 2023 in verbinding met het Rijk en de provincie verder gewerkt aan dossiers A12-corridor, doortrekking A50, het onderzoek spoorcorridor Utrecht-Arnhem-Duitse grens. Ook is samen met de provincie gewerkt aan het opstellen van een regionaal mobiliteitsprogramma (RMP). Dit wordt een integraal mobiliteitsverhaal, met het bestaande beleid en actualisering daarvan. Ook monitoring en evaluatie vormen een belangrijk onderdeel.

In september 2023 is de stuurgroep duurzame logistiek namens de opgaven Circulair, Verbonden en Productief akkoord gegaan met het procesvoorstel om tot een ‘roadmap duurzame logistiek’ te komen. Hierin wordt afgesproken waar we als regio op inzetten en hoe we samen keuzes maken die gericht zijn op een toekomstbestendige economie én op kwaliteit van de leefomgeving in de regio.

In de context van de opgave Productieve regio hebben de GMR, The Economic Board en de provincie in april het Human Capital Akkoord ondertekend. Door samenwerking willen ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden gaan helpen bij het arbeidsmarkt-vraagstuk, bijvoorbeeld de zorg voor voldoende mensen in de techniek, zorg en onderwijs.

In december is vanuit de GMR de regionale economische monitor verschenen. Deze monitor presenteert de sociaaleconomische staat en ontwikkeling van de GMR. De monitor laat onder meer zien dat er in de economische ontwikkeling van de GMR een duidelijke kopgroep te herkennen is in de clusters Health, Medisch en Energie & milieutechnologie (EMT). Zij laten een relatief sterke groei van de werkgelegenheid zien en zijn oververtegenwoordigd in de regio vergeleken met Nederland als geheel.

Vanuit de opgave circulaire regio is het Uitvoeringsprogramma RES 2024-2030 verschenen. In dit plan is beschreven wat de RES-organisatie gaat leveren en welke middelen hiermee gemoeid zijn. Dit wordt structureel verwerkt in de begroting van de GMR voor de jaren 2024 en verder.

De GMR heeft in 2023 een coördinerende rol gekregen in de netcongestieproblematiek. Deze eerste stap betreft een inventarisatie van de problematiek, waarna mogelijke oplossingen worden verkend, in samenspraak met Liander en de provincie Gelderland. Ook is dit jaar het uitvoeringsprogramma circulair en conceptueel bouwen gepresenteerd, waarmee we de circulaire bouweconomie in onze regio een flinke boost willen geven.

In het voorjaar van 2023 is vanuit het speerpunt toerisme binnen de opgave Ontspannen regio het vitaliteitsonderzoek opgeleverd. Belangrijkste conclusie is dat de toeristisch-recreatieve sector in de Groene Metropoolregio heel vitaal is. De aanbevelingen uit het onderzoek worden door de GMR en de provincie verder uitgewerkt. Ze zijn onder andere gericht op verduurzaming en verdeling van de ruimte.

Begin 2023 heeft staatssecretaris cultuur Gunay Uslu tijdens een bezoek met vertegenwoordigers van de Cultuurregio 025 gesproken over de inzet op het gebied van cultuureducatie. In het najaar zijn subsidies aan ruim 20 projecten toegekend om innovatie van productie en presentatie in de sector te stimuleren. Op het gebied van versterking amateurkunst en professionalisering van de sector zijn stappen gezet. De gemeente Arnhem is penvoerder namens de regio voor de inzet van de (provinciale) middelen.

De opgave Groene groeiregio: voor het Rijksprogramma ‘Een thuis voor iedereen’ is de GMR-koploperregio. Met het Rijk en andere koploperregio’s werkte de GMR in 2023 aan het formuleren van uitgangspunten van en het opzetten van een regionale woonzorgvisie. Het streven is deze visie zomer 2024 klaar te hebben. De visie gaat dan als basis dienen voor de lokale woonzorgvisies in de regio.

Vanaf maart zijn gemeenten volop aan de slag om uitvoering te geven aan de Woondeal 2.0. Signalen zijn dat de bouw in zwaarder weer terecht komt en dat extra inspanningen nodig zijn om de doelen te halen. Hierover loopt het gesprek met de provincie, het Rijk en bouwbedrijven via de zogenaamde tempotafels waar overheid, marktpartijen en woningcorporaties samenwerken en kennis uitwisselen. Via de jaarlijkse monitor houden wij de vinger aan de pols. Nieuwe cijfers over 2023 zijn eind maart te verwachten.

In juni 2023 is er geld vanuit Den Haag een bedrag toegekend om de leefomgeving in de regio te verbeteren. Hiermee kunnen er in de regio tot en met 2030 betaalbare woningen worden gebouwd en kunnen de gebieden klimaatadaptief worden ingericht. Arnhem ontvangt € 54,4 miljoen van het Rijk voor de ontwikkeling van Spoorzone Arnhem-Oost. Dit geld komt bovenop de € 72 miljoen euro die de gemeente al eerder ontving. Tot slot werd eind 2023 duidelijk dat onze regio voor 13 projecten met in totaal 804 woningen ongeveer € 7,4 miljoen subsidie uit de Start bouw impuls is toegekend.

Begroting 2023

Arnhem werkt in 2023 samen met de andere 17 gemeenten in de Groene Metropoolregio aan de hand van de regionale agenda 2023-2024 consistent door aan maatschappelijke opgaven in de regio, die om een gezamenlijke aanpak vragen. De regionale agenda geeft mede uitvoering aan de eigen Arnhemse ambities, onder meer: versnellen energietransitie, voldoende woningen, fietsbereikbaarheid, duurzame mobiliteit, het passend maken van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt (regionale arbeidsmarktagenda), een circulaire economie, stimuleren midden- en klein bedrijf, behoud van groene leefomgeving en erfgoed, toegankelijk en breder cultuuraanbod. De resultaten landen in onze stad, bij onze inwoners.

De regionale agenda 2023-2024 is in juli 2022 door het Algemeen Bestuur van de regio vastgesteld, met vijf grote regionale opgaven als leidraad. De gemeenteraden van de 18 regiogemeenten is daarbij gevraagd te besluiten om op de opgaven in te tekenen. Arnhem koerst op intekenen op alle vijf de opgaven. Dit wordt aan de raad voorgelegd via een apart raadsvoorstel.

In de opgave verbonden regio werkt Arnhem samen met de regiogemeenten aan betere en duurzame verbindingen en vervoersmogelijkheden in en rond de stad, bijvoorbeeld door het realiseren van een beter regionaal fietspadennetwerk, en ook aan goede en verbindingen voor spoor- en wegvervoer met de Randstad en Duitsland. In regioverband wordt gelobbyd en gewerkt aan goede afspraken met het Rijk hierover. De opgave verbonden regio zet voor het overgrote deel de koers voort die in 2019 is ingezet met het ambitiedocument ‘Duurzame mobiliteit en bereikbaarheid’.

Hier ligt ook een verbinding met de regionale opgave groene groeiregio. Vanuit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) werkt het Rijk met Woondeals en Verstedelijkingsstrategieën. Ook binnen de groene groeiregio worden deze twee met elkaar verbonden. De woondeal richt zich op de versnelling van de woningbouw om zo de grote woningbehoefte in onze regio te verlichten. De Verstedelijkingsstrategie Arnhem Nijmegen Foodvalley (ANF) richt zich op een goede ruimtelijke inpassing van woon- en werklocaties tot 2040, bijbehorende infrastructuur en natuur en leefomgeving.

Binnen de opgave productieve regio werkt Arnhem samen met de regiogemeenten, kennisinstellingen en bedrijfsleven aan meer banen en aan een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De opgave richt zich ook op het verbeteren en verduurzamen van de werklocaties en het stimuleren van het ondernemerschap in het MKB. De samenwerking moet er voor zorgen dat meer Arnhemmers kunnen doorstromen naar werk in of dicht bij de stad. Arnhem is sterk in energie en duurzaamheid. Veel innovaties komen hier vandaan en zorgen voor oplossingen voor vraagstukken rond de energietransitie en circulariteit en ook voor nieuwe bedrijvigheid en werk. De Economic Board levert hier een bijdrage aan door ondernemerschap en kennis bij elkaar te brengen.

Met de opgave circulaire regio voeren we een deel van onze duurzaamheidsopgave gezamenlijk uit met de regiogemeenten, onder andere via de Regionale energiestrategie (RES). Het speerpunt circulaire bouw en infrastructuur draagt bij aan de Arnhemse ambities op het gebied van circulaire woningbouw, circulair aanbesteden en het ontwikkelen van een regionaal ecosysteem om dit te faciliteren.

De opgave ontspannen regio herbergt onder andere de samenwerking op het gebied van duurzaam toerisme. Voor Arnhem zit hier de winst in betere afstemming met uitvoeringsorganisaties en de doorontwikkeling van het routesysteem in de regio. Het speerpunt groenblauw raamwerk draagt bij aan een belangrijke ambitie van de regio en van Arnhem, namelijk de (stedelijke) groei in goede balans te houden met een aantrekkelijke en prettige leefomgeving en een gezonde natuur. Voor het speerpunt cultuur en erfgoed vormt het transformatievoorstel cultuurregio 025 de (financiële) basis. Het speerpunt bruisende binnensteden en krachtige kernen is nog in ontwikkeling en zal zich onder meer richten op een sterk en complementair aanbod van voorzieningen in de binnensteden en kernen.

De regionale agenda zorgt ervoor dat de regio een stevige partner is in de samenwerking met provincie, Rijk, Europa en anderen en een krachtiger lobby kan voeren. De provincie Gelderland trekt via de investeringsagenda samen op bij de realisering van de regionale agenda omdat deze mede uitvoering geeft aan de Gelderse ambities, zoals verwoord in de omgevingsvisie Gaaf Gelderland en andere documenten.

De basiskosten (regiobureau) Groene Metropoolregio zijn opgenomen in dit begrotingsprogramma. De middelen die de uitvoering van de regionale agenda met zich meebrengt worden gepresenteerd in de betreffende begrotingsprogramma’s.